PlanDag 2020 had als thema “nieuwe zekerheid”.
Het vakgebied van de ruimtelijke professional is de laatste decennia sterk bepaald door het idee van omgaan met onzekerheid. Die onzekerheid wordt gevoed door trends op het vlak van klimaatverandering, (de)globalisering of digitalisering. Tegelijk zien we in de samenleving een roep naar zekerheid ontstaan. Ook als ruimtelijk professional zijn we vaak betrokken bij maatregelen die mensen in de samenleving zenuwachtig maken. Maatregelen die elitair en bedreigend kunnen overkomen. Of het nu gaat over de bouwshift, verdichtingsprojecten, stadscentra autovrij maken, of wonen nabij stations. Het zijn onderwerpen waarbij we steeds op korte termijn en op individueel niveau inspanningen van mensen vragen. En dit terwijl de positieve effecten vaak pas op lange termijn en macroniveau merkbaar zijn. We zijn met PlanDag 2020 in debat gegaan over dit spanningsveld. Met een aantal interessante sprekers. En uiteraard aan de hand van jullie bijdrage in een paper, praktijkbeschrijving of opiniestuk.

PlanDag-prijs 2020

De PlanDag jury 2020 heeft gekozen voor een gedeelde eerste plek voor het uitreiken van de PlanDag-prijs 2020. De PlanDag winnaars van 2020 zijn:

Tristan Claus met “U kan voor mij de was doen, maar geef mij geen vergunning omdat ik u dat lief gevraagd heb” en Eva Van Eenoo met “Verbeter de wereld, begin bij je mobiscore? Collectieve versus individuele verantwoordelijkheid in de ruimtelijke planning”. De Jury oordeelde: Beide papers scoren zeer hoog op originaliteit en toegankelijkheid. De paper van Eva scoort echter aanzienlijk beter op toepasbaarheid – iets wat in het paper van Tristan enigszins ontbreekt. De paper van Tristan daarentegen scoort hoger op de herkenbaarheid in zowel Nederland als Vlaanderen – hoewel de auteur deze reflectie helaas nog iets laat liggen. De originaliteit van de invalshoek en schrijfstijl moet echter benoemd worden.
Zie hier het volledige juryrapport

Het thema van de PlanDag 2019 was “Meer met Meer”. Hoe doe je dat? Hoe koppel je de grote transities aan de diverse vragen om ruimte? Hoe organiseer je ruimtelijke transformaties die meerdere opgaven samenbrengen, en door uiteenlopende actoren worden ingezet? Hoe kun je opgaven slim met elkaar combineren? Hoe krijgen we de samenleving in al zijn diversiteit mee? Hoe regel je financiering voor transformaties waarvoor de verantwoordelijkheid en betrokkenheid over meerdere actoren en beleidsvelden verspreid is? Welke nieuwe vraagstukken en dilemma’s komen voort uit dit “meer met meer” plannen? Hierover gingen Belgische en Nederlandse professionals in debat tijdens de PlanDag 2019.

Plandagprijs 2019
Ive Van Bouwel won de PlanDag Prijs met zijn paper “Tussen droom en daad: een vereveningsverhaal met meerdere kanten”.

Prijs Jonge Planoloog 2019
Ilse van Rijsingen won de Prijs voor de Jonge planoloog met haar paper “Pionieren met Participatie: Leren van de Brabantse Omgevingsvisie”.

Het thema van PlanDag 2018 was ‘Gedrag( )en Ruimte’. Mensen gedragen zich zelden zoals een ruimtelijke professional het bedenkt. De vraag is hoe ruimtelijke professionals beter kunnen inspelen op gedragsuitingen van mensen. Ruimtelijke (beleids)keuzes kunnen dan een betere bijdrage leveren aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken.

De ruimtelijke professional weet wel dat keuzeprocessen van mensen (die zich uiten in gedrag) bepalend kunnen zijn voor het slagen van ruimtelijke projecten en beleid. Toch is het geen automatisme om hier actief rekening mee te houden. Vaak gaapt er een gat tussen ‘het plan’ en hoe mensen daadwerkelijk met de ruimte omgaan. Met ruimtelijke ingrepen willen we als professional bijdragen aan het realiseren van maatschappelijke doelen, en zorgen voor een goede verbinding met de gedragspraktijken van mensen.

Voor de ruimtelijke professional is niet alleen zeer relevant om rekening te houden met menselijk gedrag maar loont het ook de moeite om hierop in te spelen met ruimtelijke ingrepen. Het kennisplatform voor omgevingspsychologie waarschuwt wel: zonder, grondige gedragsanalyse is het waarschijnlijk dat ingrepen in de omgeving niet het beoogde effect zullen sorteren (Weghorst, 2017). De hoogste tijd dus voor ons ruimtelijk professionals om ons te verdiepen in het menselijk gedrag en te leren van de gedragswetenschappers.

Plandagprijs 2018

Hans Leinfelder won de Plandagprijs 2018 voor het paper ‘Kom op tegen verharding!’

Prijs Jonge Planoloog 2018

Dieter Leyssen won de aanmoedigingsprijs voor de jonge planoloog voor het paper ‘meanwhile use as an act of resistance’

Het thema van de Plandag 2017 was ‘Gedeelde Ruimte’: over de kansen en bedreigingen die de trends rond delen kunnen bieden voor het vakgebied. Delen is hot. We zien steeds meer initiatieven vanuit burgers en organisaties, die de handen ineen slaan om samen goederen en diensten te kopen, maken of consumeren. Delen is blijkbaar zo lucratief dat er een hele deeleconomie is ontstaan. De trend van bezit naar gedeeld gebruik betekent dat private ruimte (om te wonen, te werken, parkeren, …) opnieuw een (semi-)publieke betekenis kan krijgen. En dit terwijl – zeker in België – het klassiek ruimtelijk ordeningsinstrumentarium (bestemming en vergunning) vooral ontwikkeld lijkt te zijn om private eigendomsrechten te waarborgen. De vraag stelt zich of hier een nieuw spanningsveld
lijkt te ontstaan.

Ruimte is tegelijk misschien wel het gedeelde consumptiegoed bij uitstek. De ruimtelijke professional gebruikt sinds jaar en dag planologische concepten en principes om de “restcapaciteit” van ruimte beter te benutten en dus ruimte te delen. Een kleine greep uit het goed gevulde vocabulaire: meervoudig ruimtegebruik, functiemenging, verweving, gelaagde steden, verdichting, multifunctionele
open ruimte, natuurverweving, recreatief medegebruik, … De maatschappelijke trend van bezit naar (gedeeld) gebruik biedt een invalshoek om deze concepten en principes opnieuw te bekijken.

Plandagprijs 2017

Hanneke Puts en Jurgen van der Heijden voor het paper Toekomstwaarden als Basis voor Meervoudige Financiering

&

Beitske Boonstra voor het paper De improviserende planner

Prijs Jonge Planoloog 2017

Griet Juwet voor het paper Ruimtelijke dimensie van energietransitie in Vlaanderen

De geografische ruimte is een eindig goed. Dat weten we al langer. Toch blijven we doorgaan met ruimte in te nemen. Naast toch nog nieuwe uitleglocaties om ruimte te bieden aan bijkomende woningen, ook ruimte te geven aan economische activiteiten, en ruimte voor lokale initiatieven te creëren. En als we die niet vinden, draaien we er onze hand niet voor om ook vandaag nieuwe ruimte op zee te winnen, bijvoorbeeld voor offshore windmolenparken of nieuwe eilanden (onder andere) ten behoeve van de kustverdediging. Met als gevolg dat ook voor de Noordzee ruimtelijke planning nodig blijkt om alle ruimteclaims op elkaar af te stemmen. Is dit de juiste strategie voor de toekomst?

Plandagprijs: Hans Leinfelder voor zijn paper ‘Gevallen’-planning en hoe moeilijk het is om daden in gedachten te vertalen‘. 

Prijs Jonge Planoloog 2015: Karel Van den Berghe met zijn paper Waarom blijven we stadhavens geografisch analyseren?

De PlanDag 2014 richt zich op het vraagstuk ‘Regie en Loslaten’. Waar moet nog regie op gevoerd worden, wat kan worden losgelaten en hoe doen we dat? Deze vragen staan centraal en leiden tot dynamiek in onze planningspraktijk. Dat de Nederlandse en Vlaamse praktijk daarin anders opereren is een interessant gegeven!

Plandagprijs: Merel Mulders en Leonie Janssen-Jansen, met Ruimte geven vraagt regie

Aanmoedigingsprijzen:

• Beitske Boonstra, Ruben Vogel en Adriaan Slob met Van organisch ontwikkelen naar organisch organiseren
• Kobe Boussauw met met Weginfrastructuur, ‘peak car’ en de blinde vlek voor geïnduceerd verkeer

Begin van de vorige eeuw waren er grote utopische ideeën over ruimtelijke planning en stedenbouwkundige plannen die sterk ideologisch gekleurd waren. Manifesten vormden de basis voor concrete ontwerpen van steden, stadsdelen, gebouwen tot meubels. Vandaag lijkt dit veel minder het geval te zijn. Zijn we het geloof in de maakbaarheid van ruimte en maatschappij gewoon kwijt of worden er nog visionaire plannen gemaakt? Durven we nog te ‘manifesteren’?

Plandagprijs: Beitske Boonstra, Geiske Bouma, Luuk Boelens, Wies Sanders, Wiet Vandaele en Stefaan van Rossum voor het paper Technologische Ontwikkelingen in ICT, Mobiliteit, Energie, Landbouw en Industrie: kans en uitdaging voor de Vlaamse ruimte

Prijs voor de Jonge Planoloog 2013:

• Barbara Tempels voor haar paper Veerkracht en ruimtelijke planning; een conceptuele verkenning met toepassing op overstromingsbeheer
• Niek Mouter en Peter Pelzer voor het paper Zwemles voor planners; een verhaal over instrumenten en belastingbetalervragen

Aanmoedigingsprijzen:

• Martijn Kas, Zjèf Budé, Anda van der Mark en Saskia Ferf Jentink met het paper Een handelingsperspectief als zekerheid in onzekere tijden: Waarom een faciliterende overheid niet gelijk is aan een afwachtende overheid
• Ann Pisman, Peter Vervoort en Inge Appermont met hun paper Ontwikkeling van open regio’s in Vlaanderen, een verzameling van kleine verhalen
• Katrijn Apostel met haar paper Duizendenstedenplanning: Over het probleem van macht en minderheidsgroepen en de urgentie van een hernieuwde aandacht voor good city form

’Less is more’. Zo zette ongeveer 100 jaar geleden een nieuwe ontwerpstroming zich af tegen overdadigheid van de neostijlen. Een nieuwe wind die tot meer dan een halve eeuw doorwerkte, ook in de plannen voor stadsuitbreidingen en de visie op de organisatie van onze ruimte. Ondertussen heeft de slinger van opeenvolgende tegenbewegingen al enkele keren de rol en praktijk van de ruimtelijk planner een nieuwe invulling gegeven. Staan we niet ook nu weer op een scharniermoment waar de rol van de ruimtelijk planner en de inhoud van onze plannen toe is aan een nieuwe wind. Is less opnieuw more? Jawel, minder is meer… denken we Zien jullie dit ook? Meer… met minder… Ja toch? Voorbeelden zat. Zie jij nog meer van die voorbeelden? Welke nieuwe uitdaging voor de ruimtelijk planner ervaar jij zelf? En weet jij welke richtingen het nog meer kan – en vooral moet – uitgaan met de ruimtelijke planning? De PlanDag 2012 wil weten hoe we meer (beter) kunnen plannen met minder.

Plandagprijs:
Bart Bomas met Pauzelandschappen, over tijdelijk landschap en stedelijke ontwikkeling

Prijs Jonge Planoloog 2012:
Davy Sterkens met De Paradox van Vlaamse sociale stadsontwikkelings-projecten en
Ariënne Mak met Publiek sturen op waarde.

Thomas Friedman, Amerkaans journalist wees ons in 2005 er al op dat we meer en meer in een netwerksamenleving leven waarin iedereen van elkaar afhankelijk is. ‘De wereld is plat’, zei hij. Die onderlinge afhankelijkheid uit zich ook ruimtelijk: overal in Europa zien we dezelfde ketens in de winkelstraten. Toch is dat maar een deel van het verhaal. De paradox is dat de samenleving door processen van globalisering, individualisering en informatisering tegelijkertijd complexer, diverser en daarmee in meerdere opzichten ook ordelozer wordt. Het gevolg is fragmentatie, zowel ruimtelijk als bestuurlijk. En dat terwijl we juist voor een aantal ongekende collectieve opgaven staan: omgaan met klimaat verandering, energie transitie en de verschuiving van het economisch evenwicht in de wereld. Tegelijkertijd zoeken we in de voortrazende netwerksamenleving juist ook naar geborgenheid, identiteit, binding, beleving en ruimtelijke kwaliteit. Hier gaat het dus om opgaven op kleine schaal. De ruimte blijft er dus toe doen. Maar met de oude manier van toekomstplannen lossen we deze vraagstukken niet op. Bij een netwerksamenleving hoort een nieuwe manier van het plannen van de toekomst met nieuwe spelregels. De PlanDag 2011 wil weten hoe we de planning van de toekomst het beste kunnen vormgeven.

 

De PlanDag 2009 had het over de brug tussen de ‘verbeeldingskracht’ van de ruimtelijke planning enerzijds en de ‘realisatiebehoefte’ van de ruimtelijke planning anderzijds … of, met andere woorden, over de brug tussen droom en werkelijkheid. Hoe vaak lijkt er immers niet iets te haperen aan de kwaliteit van die overbrugging? Hoe dikwijls wordt de gedroomde werkelijkheid nauwelijks of geen werkelijkheid – of hoe dikwijls blijkt de werkelijkheid uiteindelijk in niets meer op de destijds gedroomde werkelijkheid? Oorzaken lijken velerlei van aard: onvoldoende overtuigende verbeeldingskracht van de ruimtelijke planner of ontwerper – of een juridisch keurslijf dat alle verbeelding wegneemt – of een erbarmelijke communicatie van de droom naar de samenleving toe – enzovoort.

Plandagprijs: Oswald Devisch, Geert Meysmans, Oscar Rommens, Joris Van Reusel en David Verhoestraete met Stedelijke improvisaties, particulier initiatief als sleutel tot een kwaliteitsvol stadslandschap

Prijs Jonge Planoloog 2010:
1e prijs: Mieke Verschoor (NADC Rotterdam) met Creativiteit in tijden van crisis
2e prijs: Ward Rauws en Mark Beeftink (RUG) met Crisis in de regionale planning